List biskupów polskich do niemieckich z 1965, nazywany później orędziem, uważany jest za jeden z najważniejszych etapów pojednania polsko-niemieckiego po II wojnie światowej. Z listu pochodzi cytat: „...przebaczamy i prosimy o wybaczenie” [dosłownie: udzielamy wybaczenia i prosimy o nie].
18 listopada 1965 podczas obrad II soboru watykańskiego biskupi polscy skierowali do biskupów niemieckich list z zaproszeniem do udziału w obchodach Milenium Chrztu Polski. Dokument zatytułowano „Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”. Treść pisma była konsultowana z polskimi i niemieckimi biskupami oraz niemieckimi intelektualistami. List adresowany do zachodnioniemieckich sąsiadów wykraczał w swej formie poza ramy zwykłego zaproszenia na rocznicowe obchody. Zawierał braterskie przesłanie do Kościoła i narodu niemieckiego o wzajemne wybaczenie krzywd i win. Miał szczególny charakter oraz pokojowy i ekumeniczny wydźwięk. Przez władze został uznany za akt polityczny sprzeczny z polską racją stanu, mimo religijnych i chrześcijańskich odwołań. Głównym inicjatorem i autorem tekstu „Orędzia” był abp Bolesław Kominek, administrator apostolski we Wrocławiu, prekursor pojednania polsko-niemieckiego. Pod dokumentem podpisało się 36 biskupów na czele z prymasem kard. Stefanem Wyszyńskim. List polskich biskupów bardzo negatywnie oceniły władze PRL. Komitet Centralny PZPR uznał, że biskupi sfałszowali historię, że orędzie służyło interesom niemieckim, a jego sygnatariusze dopuścili się zdrady. Władze uważały za niedopuszczalne wypowiadanie się biskupów w sprawach dotyczących całego polskiego społeczeństwa i rozpętały kampanię propagandową przeciwko autorom listu.
Wybrane źródła informacji:
- Kardynał Wyszyński. 6, Orędzie Biskupów a reakcja władz / Peter Raina. - Wyd. 2. - Warszawa : von borowiecky, 2005.
- 1. Krajobraz po Grunwaldzie : rzecz całkowicie niepoprawna politycznie wbrew interesom niemieckim w Polsce / Ryszard Filipski. - Warszawa ; [Strzeniówka] : Oficyna "Aurora" Sławomir M. Kozak, 2011.
Na drodze do pojednania : wokół orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 roku / Piotr Madajczyk. - Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 1994. - Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich : materiały i dokumenty. - Wyd. 3 zm. i rozsz. - Warszawa : "Polonia", 1966.
- Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich drogą pojednania narodów / Jan Wojciech Pomin. - Bydgoszcz : [Związek Literatów Polskich. Oddział Bydgosko-Toruński], 2015.
- Pojednanie polsko-niemieckie w wizji kardynała Bolesława Kominka / Józef Mandziuk. W: Perspectiva : legnickie studia teologiczno-historyczne. 1730-4172. R. 15, nr 1 (2016), s. 171-186.
- Przebaczenie i pojednanie pomiędzy Polakami i Niemcami jako dar i zadanie : w 50 lat po wymianie listów biskupów polskich i niemieckich / Henryk J. Muszyński. W: Paedagogia Christiana. 1505-6872. 2016, [t.] 1, s. 139-162.
- "Przebaczamy i prosimy o przebaczenie" : orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku : geneza, kontekst, spuścizna / Basil Kerski, Tomasz Kycia, Robert Żurek. - Olsztyn : Wspólnota Kulturowa Borussia 2006.
- Instytut Pamięci Narodowej
- Instytut Pamięci Narodowej
- Dzieje.pl. Portal Historyczny
- Tygodnik Katolicki Niedziela