Demonstracje Grudnia 1970. Ciało Zbyszka Godlewskiego niesione przez demonstrantów. Wikipedia Commons, domena publiczna
14 grudnia 1970 roku w Stoczni Gdańskiej rozpoczął się strajk robotników. Protest ten zainicjował falę strajków i manifestacji ulicznych na całym Wybrzeżu. Bezpośrednią przyczyną było niezadowolenie związane z ogłoszonymi dwa dni wcześniej podwyżkami cen produktów pierwszej potrzeby, mięsa, mąki, makaronu, ryb i dżemów. Wzrosły ceny materiałów opałowych i budowlanych. Zdrożały głównie artykuły codziennej konsumpcji, przez co znacząco pogorszyła się sytuacja najuboższych. Władze komunistyczne liczyły na to, że społeczeństwo pogodzi się z zaistniałą sytuacją, jednak stało się inaczej. 14 grudnia 1970 r. zastrajkowali robotnicy gdańskiej Stoczni im. Lenina. W wiecu brało udział około 3000 osób. Robotnicy domagali się zniesienia podwyżek i zmian personalnych w kierownictwie partii. W związku z tym, że nikt z władz nie podjął rozmów z protestującymi, udali się oni pod gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Doszło tam do zamieszek i szturmu na budynek partii. Po południu w manifestacjach w Gdańsku brało już udział kilkanaście tysięcy osób. Do akcji ruszyły oddziały Milicji Obywatelskiej i wojsko, atakując petardami i gazem łzawiącym. Siły porządkowe do późnych godzin nocnych pacyfikowały tłum. Do starć dochodziło w różnych częściach Gdańska. Oddano pierwsze strzały. Tego dnia zostało pobitych i zatrzymanych setki osób.
Grudniowe protesty 1970 roku (14.12-22.12) objęły Gdańsk, Gdynię, Elbląg i Szczecin. W strajkach na Wybrzeżu, zginęło 45 osób, 1165 zostało rannych, około 3000 brutalnie pobito i aresztowano.
Wybrane źródła informacji:
- Archiwalne nagrania dźwiękowe
- Zdjęcia
- Wydawnictwa IPN
- Grudzień 1970 : geneza, przebieg, konsekwencje / Jerzy Eisler ; Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.
- Pamięć o ofiarach Grudnia 1970 : na wieczną rzeczy pamięć... / Michał Soska. Wrocław : "Nortom", cop. 2010.
- Janek Wiśniewski - chłopak z Elbląga / Zbigniew Branach. [Toruń] : Agencja Reporterska Cetera, 2015.
- Czarny czwartek [Film] : Gdynia '70, dlaczego? / reż. i scen. Irena Siedlar. Warszawa : Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, [2010].
- Grudzień `70 : wewnątrz "Białego Domu" / Jerzy Eisler, Stanisław Trepczyński. -Warszawa : "Colibri", 1991.
- Czarny czwartek - Janek Wiśniewski padł [Film] / reż. Antoni Krauze ; scen. Michał S. Pruski, Mirosław Piepka. Gdynia : Nordfilm, 2011.