Otwarcie konferencji pokojowej w Paryżu. Domena publiczna. Źródło: https://wielkahistoria.pl
28 czerwca 1919 r. w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Niemcami, tzw. Traktat wersalski. Był on najważniejszym z układów kończących I wojnę światową.
Traktat, który liczył 440 artykułów, mówił o sytuacji powojennej Niemiec, ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny. Został opracowany i podpisany podczas tzw. paryskiej konferencji pokojowej, trwającej od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 r. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw, wśród których główną rolę grało pięć mocarstw- Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia. Państwa pokonane w I wojnie światowej (Niemcy, Austro-Węgry, Imperium Osmańskie, Bułgaria) nie zostały dopuszczone do konferencji, a jedynie przedstawiono im dokumenty do podpisania. Rosja także nie była oficjalnie reprezentowana na konferencji pokojowej i nie była stroną traktatów pokojowych, ponieważ państwa Ententy nie uznawały bolszewickiego rządu Rosji.
Podczas konferencji w Paryżu Polska reprezentowana była przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. W stolicy Francji wspierało ich kilkudziesięciu uczonych i polityków, którzy tworzyli delegację polską.
Jednym z postanowień traktatu było przyznanie Polsce większości ziem zaboru pruskiego oraz przeprowadzenie plebiscytów na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku. Zgodnie z jego postanowieniami obszar Gdańska, Oliwy i Sopotu oraz pobliskich gmin ustanowiono Wolnym Miastem związanym unią celną z Polską. Dmowski, który wspólnie z Paderewskim złożył pod traktatem pokojowym podpis w imieniu Polski, tak wspominał ten dzień: „Nigdy, jak w owej sali, nie odczuwało się historycznej powagi chwili, dla nas, Polaków, poważniejszej niż dla kogokolwiek. Na stole leżał tekst traktatu, który Niemcy mają podpisać, traktatu, który uznaje niepodległe państwo polskie, mocą którego Niemcy zwracają Polsce nie wszystko wprawdzie, co jej zagarnęli w przeszłości, ale prawie wszystko to, czego nie zdołali zniemczyć”.
Nie wszystkie postulaty i argumenty strony polskiej zostały w traktacie uwzględnione. Wręcz przeciwnie, niektóre jego zapisy wywołały w kraju głębokie rozczarowanie i oburzenie, jak np. zapisy umożliwiające ingerencje instytucji międzynarodowych w wewnętrzne sprawy polskie czy to, że Polska zamiast otrzymać odszkodowanie za zabory, miała zapłacić za przejęty majątek państwowy w zaborze pruskim oraz uregulować proporcjonalną do wielkości zajętych ziem część przedwojennego zadłużenia Niemiec- łącznie około 2,5 mld marek niemieckich.
Ostatecznie jednak Sejm Ustawodawczy RP, po burzliwej debacie, 31 lipca 1919 r., ratyfikował traktat pokojowy z Niemcami oraz będący jego częścią tzw. mały traktat wersalski.
Wybrane źródła informacji:
- "Ład wersalski" w Europie Środkowej : konferencja naukowa w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie 2-3 grudnia 1969 r. / red. naukowy Janusz Żarnowski ; Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. Pracownia Historii Europy Środkowej i Wschodniej. - Wrocław [i in.] : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
- Kongres, traktat i Polska / Stanisław Kutrzeba. - Warszawa : Gebethner i Wolff ; Kraków : G. Gebethner i Spółka, 1919.
- Odbudowa państwa polskiego: Traktat wersalski / oprac. Tadeusz Cieślak. - Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1960.
- Problem polsko-niemiecki w traktacie wersalskim: praca zbiorowa / pod red. J. Pajewskiego przy współudziale J. Krasuskiego, G. Labudy, K. Piwarskiego. - Poznań : Instytut Zachodni, 1963.
- Śląska Biblioteka Cyfrowa - Wersalski traktat pokojowy z Niemcami. Postanowienia dotyczące Polski.
- Portal Przystanek Historia
- Portal Historyczny dzieje.pl
- Wikipedia
