Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Przemyślu

Wybuch powstania wielkopolskiego - 20 marca 1848 roku


Mapa działań w czasie powstania wielkopolskiego w 1848.
Autor: Elslavko. Creative Commons. Źródło: wikipedia.org

Powstanie wielkopolskie zwane także powstaniem poznańskim wybuchło w w 1848 roku, jako część ogólnopolskiego planu powstania narodowego w czasie europejskiej Wiosny Ludów.

20 marca na wieść o berlińskiej rewolucji marcowej utworzono w Poznaniu Komitet Narodowy, do którego przyłączyli się wypuszczeni z pruskiego więzienia działacze związani z przygotowaniami powstania w 1846 roku- Ludwik Mierosławski i Karol Libelt.

Komitet proklamował niepodległość i przystąpił do organizacji sił zbrojnych. Obowiązkiem służby wojskowej objęto mężczyzn od 17 do 50 roku życia. Chłopom za udział w powstaniu obiecano na własność grunty dotąd użytkowane, a bezrolni mieli otrzymać przydziały ziemi.

Naczelnym wodzem powstania został Ludwik Mierosławski.

W kwietniu niemal w całym Wielkim Księstwie Poznańskim dochodziło do starć lokalnych formacji powstańczych z oddziałami pruskimi.

11 kwietnia 1848 doszło do podpisania przez Komitet Narodowy z przedstawicielem władz pruskich ugody w Jarosławcu. W zamian za obietnicę autonomii części Poznańskiego zgodzono się na rozwiązanie większości oddziałów powstańczych. Prusacy mimo podpisanej ugody nie dotrzymali obietnicy i przystąpili do likwidacji sił powstańczych (bitwa pod Książem).

W odpowiedzi na to, istniejące jeszcze oddziały polskie stawiły czynny opór i odniosły kilka zwycięstw (pod Miłosławiem i Sokołowem). Mimo to wojska powstańcze uległy rozprzężeniu. 8 maja doszło do podpisania umowy kapitulacyjnej. Wciąż jednak dochodziło do walk na innych obszarach centralnej i zachodniej Wielkopolski: pod Bukiem, Rogalinem i Rogalinkiem oraz pod Doktorowem. Ostatecznie główne siły powstańcze złożyły broń 9 maja w Bardzie.

Razem z upadkiem powstania swoją bytność zakończyło Wielkie Księstwo Poznańskie, które decyzją władz w Berlinie zostało przemianowane na Prowincję Poznańską.

Wybrane źródła informacji:

• Co nam obca przemoc wzięła kosą odbierzemy : wiosna wielkopolskiego ludu w słowie z materii faktu wziętym 1846-1848 / Eugeniusz Wachowiak. - Wyd. 2. - Poznań : Wydawnictwo Poznańskie, 1982. 
  Przemyśl BP 5944
• Historia oręża polskiego 1795-1939 / Eligiusz Kozłowski, Mieczysław Wrzosek. - Warszawa : "Wiedza Powszechna", 1984. 
  Przemyśl GP 108499
• Historia Polski 1795-1918 / Andrzej Chwalba. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2001. 
  Przemyśl GP 89029, GP 92770
• Nasze wysiłki zbrojne doby porozbiorowej : zarys organizacyi / Bronisław Pawłowski. - Warszawa : Wincenty Jakowicki, 1918. 
  Przemyśl BP 1347
• Powstanie poznańskie w roku 1848 / w kształcie objaśnień do Jędrzeja Moraczewskiego powieści opisał Ludwik Mierosławski. - Kraków : Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. 
  Przemyśl GP 73843
• Studwudziestoletnia walka narodu polskiego o niepodległość / Bolesław Limanowski. - Kraków : Księgarnia SA Krzyżanowskiego, 1916. 
  Przemyśl GP 28487
• Studwudziestoletnia walka narodu polskiego o niepodległość / Bolesław Limanowski. - Kraków : Księgarnia SA Krzyżanowskiego, 1916.
• Powstanie wielkopolskie 1848 r - infografika