Jan Henry Dąbrowski na czele Legionów, Janusz Kossak, 1882.
Akwarela na papierze, kolekcja Instytutu Narodowego im. Ossolińskich.
Domena publiczna. Źródło https://commons.wikimedia.org/
Po trzecim rozbiorze i całkowitym wymazaniu Polski z mapy Europy wielu polskich patriotów udało się na emigrację, by tam żyjąc, tworząc i pracując jako woli ludzie, dawać świadectwo temu, że naród polski nadal istnieje. Starano się ocalić polski język, kulturę, pamiątki i świadectwa dawnej chwały. Byli też tacy, dla których jedyną słuszną drogą były przygotowania i wszelkie próby zbrojnego wyzwolenia Ojczyzny spod okupacji trzech zaborców. Przez cały okres ponad stuletniej niewoli żadne pokolenie nie uznało ani rozbiorów za prawomocne, ani obcej, przemocą narzuconej władzy za własną.
Wśród setek osób, o których pamięta historia, a które walnie przyczyniły się do podtrzymania ducha polskości w okresie zaborów jest Jan Henryk Dąbrowski - twórca Legionów Polskich we Włoszech.
Stało się to 9 stycznia 1797 roku, kiedy to Jan Henryk Dąbrowski podpisał z rządem Republiki Lombardzkiej umowę dotyczącą utworzenia polskich oddziałów w służbie i na żołdzie tejże Republiki. Zgodę na to wydał Napoleon Bonaparte - głównodowodzący armią francuską we Włoszech, który popierał dążenia niepodległościowe Polaków oraz chciał w nich mieć sojuszników w walce ze wspólnym wrogiem - Austrią.
Zgodnie z koncepcją Dąbrowskiego trzon Legionów stanowili Polacy z zaboru austriackiego, wcieleni do armii zaborcy, a następnie dezerterujący lub wzięci do niewoli francuskiej oraz przebywający na emigracji oficerowie polscy - m.in. uczestnicy powstania kościuszkowskiego. Legiony stanowiły rzeczywistą siłę militarną. W ciągu dziesięciu lat walczyło w nich ok. 25 tyś. mężczyzn.
Organizacja Legionów i mundury żołnierzy przypominały polskie wojsko przedrozbiorowe, natomiast związek z Lombardią i Francją wyrażały kolory kokard, na których widniał włoski napis „Ludzie wolni są braćmi”.
Legiony walcząc we Włoszech po stronie Francji miały wpływ na wynik walk prowadzonych w latach 1798-1780. Jednak w podpisanym przez Bonapartego pokoju z Austrią (1801r.) nie było mowy o Polakach i ich państwie, co bardzo rozczarowało legionistów. Wielką ich tragedią stał się fakt, że zostali wykorzystani przez Bonapartego dla potrzeb frontu i doraźnej polityki francuskiej. Wielu legionistom nie było dane dojść „z ziemi włoskiej do Polski”. Jednak znaczenie Legionów dla polskiego społeczeństwa i późniejszych walk o niepodległość jest niepodważalne, a słowa Pieśni Legionów „Mazurka Dąbrowskiego” – obecnego hymnu Polski dały pewność, że niewola nie będzie wieczna.
Wybrane źródła informacji:
- Legiony Polskie we Włoszech: 1797-1801/ Jerzy Skowronek. - Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1967.
- Legiony polskie 1794-1807: prawda i legenda. T. 2, Zwycięstwa i klęski: 1797-1799/ Jan Pachoński .- Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1976.
- Wojsko Polskie w służbie Napoleona. Legiony Polskie we Włoszech, Legia Naddunajska, Legia Polsko-Włoska, Legia Północna/ Andrzej Dusiewicz, Ryszard Morawski. – Warszawa: Karabela, 2010.
- Wikipedia
- Muzeum Historii Polski
- Portal Twoja Historia
- Legiony Dąbrowskiego
- Legiony Polskie we Włoszech
- Legiony polskie we Włoszech - Lekcje historii pod ostrym kątem - Klasa 6
- Mazurek Dąbrowskiego Dzieje hymnu narodowego
